Het is woensdag 15 april 2020. Dag 31 van onze slimme lockdown. En we moeten het even over iets hebben.
Want er gaan mensen helemaal in hun eentje dood. Veel mensen. En dat greep me gister heel erg naar m’n keel. Het kwam door een bijdrage van een verpleegkundige in een verzorgingstehuis in het programma #frontberichten. De beelden van de verzorgenden in vol beschermingsornaat, wandelend door de donkere gangen om nog donkerdere kamers binnen te sluipen om niet te wekken, maar wel te checken: daar werd ik al benauwd van. En toen vertelde hij wat hem van alles nog het meeste aangreep. Dat de mensen nu in hun eentje doodgaan.
In je eentje doodgaan kan gebeuren. Ik zou hier zo mijn onmogelijke trap af kunnen lazeren, mijn nek breken en dan in mijn eentje sterven. Lullig, maar echt mee krijg ik het niet en ik kan alleen maar hopen dat ik een beetje bijtijds gevonden wordt, dat ziet er wat gezelliger uit. Maar dat zijn de noodlotsterfgevallen. De plotselinge doden. Het onvoorziene sterven. Hier gaat het om mensen van wie iedereen weet dat het nog een dag, misschien twee, hooguit een week, ieder moment aanstaande is. Die laat je niet alleen. Mensen op het randje van het leven, die aaien we door hun haren. Daar houden we de hand van vast. Daar fluisteren we tegen. We dimmen het licht, leggen een washandje op hun hoofd, poetsen wat zweet weg, schudden hun kussen op. Zorgen voor geen pijn, of in ieder geval zo min mogelijk. We vragen of het gaat, wat we kunnen doen. Of ze nog lekker liggen. En bij geen antwoord, gaan we zo goed mogelijk na wat wij in hun plaats zouden willen. Als wij een sterfgeval zouden zijn.
Mensen die doodgaan, die laat je niet alleen. Behalve als het moet. Omdat de mevrouw op de kamer daarnaast in nog grotere nood verkeert, bijvoorbeeld. De meneer daarnaast moet worden verschoond, al een tijdje. Om het onnoemelijk lijden in kamer 3 verder te verzachten, omdat het daar ook echt niet meer gaat. Om even naar het toilet te kunnen. Om te kunnen eten. Omdat er heel veel handen tekort komen. Al jaren. Al vele opiniestukken, kamervragen en talkshowtafels geleden kwamen die handen tekort. En toen was het sterven nog niet eens zo ondenkbaar bruut als nu. Ze doen al heel lang wat ze kunnen, veel te lang. En nu moeten ze elk eenzaam sterfgeval wederom concluderen dat het niet genoeg was, dat wat ze kunnen.
Ik huilde, bij het filmpje van deze verpleegkundige. Om zijn eerlijke observatie. Om het feit dat zoveel mensen nu alleen sterven. Familie kan, durft, mag niet op bezoek. De mensen die zorgen zijn te druk. En er gaan nu echt veel meer mensen dood. Dan ben je negentig. Tachtig. Jonger misschien nog. Het was een rijk leven, of misschien wel helemaal niet, maar het was een heel leven. Er waren liefdes, eerste keren, ruzies, amoureuze nachten. Er was oorlog, honger, crisis na crisis en een huwelijk bovendien. Er kwamen kinderen, er waren collega’s, er werd gelachen, gekaart, gedronken, gegeten, ontmoet, gedag gezegd, verlies geleden en gewonnen. Veel fouten, net zoveel goede dingen. Dagen met een zilveren randje, soms gitzwart. Het was een heel leven. Een voldragen leven. Dat hoort niet gedag gezegd in je eentje.
De gevolgen van deze coronof*ckup raken iedereen. En alles. In meer of meerdere mate. Maar ik huilde bij het besef dat zoveel mensen met voldragen levens dat leven laten in een donkere kamer, helemaal alleen. Dat er niet tegen te rennen valt. Dat we dit niet helemaal hebben kunnen voorzien, maar zeker wel hebben laten gebeuren. De oplossing? Ik heb echt even geen enkel idee, maar iedereen moet dit weten. Met een groot aanzien voor zij die voor onze ouderen zorgen. En niet meer handen hebben dan dit. Dit mag niet worden vergeten. Niet nu, niet later.
Het was dag eenendertig. En er zijn zoveel voldragen levens nog helemaal niet af.